اغلب زنان، واژینیسموس را به صورت انقباض و درد ناگهانی، در هنگام نزدیکی، توصیف می کنند. این مشکل ناشی از انقباض خود به خود و غیرارادی عضلات کف لگن است و اراده فرد در آن نقشی ندارد. این واکنش ممکن است در معاینه زنانه نیز ظاهر و مانع ورود اسپکولوم – وسیله معاینه داخلی – به داخل واژن شود.
ممکن است چندین سال از ازدواج زوجی بگذرد، اما زن باکره باقی بماند
وی با بیان اینکه واژینیسموس دو حالت دارد، ادامه داد: واژینیسموس اولیه در زنانی رخ می‌دهد که تاکنون هیچ‌گونه رابطه جنسی برقرار نکرده‌اند و در همان اولین رابطه با همسر، دچار این حالت می‌شوند. در این نوع واژینیسموس ممکن است چندین سال از ازدواج زوجی بگذرد، اما نتوانند ارتباط جنسی کامل برقرار کنند و زن به صورت باکره باقی بماند.
اختلال جنسی واژینیسموس شایع در زنان
کریمی در خصوص واژینیسموس ثانویه، گفت: واژینیسموس ثانویه در زنانی رخ می‌دهد که قبلاً ارتباط جنسی با همسر خود داشته‌اند و در ارتباطات قبلی‌شان هم مشکلی وجود نداشته است، اما بنا به دلایلی دچار انقباض‌های غیرارادی می‌شوند.
ترس؛ یکی از علل این بیماری
وی عوامل فیزیکی و آناتومیکی را از علل ایجاد واژینیسموس دانست و گفت: ازعوامل فیزیکی می‌توان ترس را نام برد؛ ترس از آسیب اعضای لگن و ناحیه تناسلی یا پارگی و خونریزی در بافت‌های بدن، ترس از باردار شدن، تجربه ناخوشایند قبلی یا افرادی که قبلاً مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند، همچنین گاهی افراد با دیدن فیلم‌هایی که صحنه‌های خشونت‌آمیز جنسی داشته یا با مشاهده منظره واقعی از تجاوز جنسی، از لحاظ روانی دچار اضطراب‌های شدید می‌شوند.
عوامل آناتومیک واژینیسموس را بشناسیم
این جراح و متخصص زنان بیان کرد: گاهی آموزش ناکافی از ارتباط جنسی، باعث می‌شود آگاهی از نوع ارتباط کم باشد و چون همه چیز برای زوجین مبهم است، واژینیسموس رخ دهد.
وی درخصوص عوامل آناتومیک و ساختاری، گفت: از عوامل آناتومیک می‌توان به ناهنجاری‌هایی که افراد در سیستم تناسلی خود دارند که سبب کوتاهی یا تنگی بیش از حد واژن آنها می‌شود یا افرادی که از همان ابتدا سیستم تناسلی‌شان به دلیل اختلال ژنتیکی اصلاً درست ساخته نشده است، اشاره کرد.
بیماری‌های پوستی و واژینیسموس
کریمی علت دیگر واژینیسموس را بیماری‌های پوستی دانست و افزود: مثلاً کسی که اگزمای شدید یا پسوریازیس (بیماری پوستی مزمن خودایمنی) شدید در آلت تناسلی خود دارد، فکر می‌کند اگر این ارتباط را برقرار کند ممکن است شرایطش تشدید شود یا زنانی که دچار عفونت‌های ادراری یا عفونت در ناحیه تناسلی و لگنی هستند، ممکن است با نزدیکی دچار درد شوند و به صورت رفلکسی و واکنشی این انقباض را نشان دهند.
خشکی دستگاه تناسلی؛ مانع ارتباط جنسی
وی با بیان اینکه برخی بیماری‌ها مانند آندومتریوز (وجود غدد آندومتریال و استرومای رحم در بیرون از آندومتر و عضله رحم) همیشه با درد لگنی همراه است که می‌تواند یکی از عوامل واژینیسموس باشد، گفت: زنانی که تازه زایمان کرده‌اند و دچار خشکی واژن می‌شوند یا کسانی که نزدیک به سنین یائسگی یا پس از یائسگی هستند و به علت تغییرات هورمونی و خشکی دستگاه تناسلی، مقاربت‌شان با درد همراه می‌شود و لذا دچار واژینیسموس می‌شوند. بنابراین ممکن است خانمی سال‌ها تجربه جنسی موفق داشته باشد، اما اکنون که نزدیک زمان یائسگی است یا حتی یائسه شده است، دچار این مشکل شود.
کریمی تأکید کرد کسانی که بیماری ژنتیکی در آلت تناسلی خود دارند و واژینیسموس در آنها رخ می‌دهد، درصد کمی را تشکیل می‌دهند و این موارد امروزه در همان اوایل ازدواج تشخیص داده می‌شوند؛ چراکه مشکل این افراد فقط واژینیسموس نیست و ممکن است دچار نازایی یا قطع قاعدگی شده باشند و قاعدگی‌های نامنظمی داشته باشند. این افراد در مراجعات خود تحت بررسی ژنتیکی قرار می‌گیرند و اشکالات ساختاری دستگاه ژنتیکی آنها مشخص می‌شود و با بسیاری از روش‌ها می‌توان آنها را اصلاح کرد.
علل واژینیسموس
تجربیات زندگی برای افراد گوناگون، متفاوت بوده است و بدن برخی زنان با واژینیسموس به انجام فعالیت جنسی واکنش نشان می دهد. مقاربت شتابزده در شب اول ازدواج و تجربه دردناک ناشی از این مسئله، ناآگاهی از آناتومی و عملکرد دستگاه تناسلی زن و نیز ناآشنایی با روش های فعالیت جنسی، از عمده ترین علت هایی هستند که باعث بروز این اختلال می شوند. بعضی از علت های واژینیسموس در زیر آمده است:
– سابقه بیماری، جراحی و مداخلات پزشکی
– تفاوت های فرهنگی زن و شوهر درباره روابط جنسی
– ترس از آسیب و صدمه شدید در طی نزدیکی
– اطلاعات غلط و ناآگاهی درباره فعالیت جنسی یا احساس گناه در این مورد
– دریافت اطلاعات غلط از والدین و همسالان درباره روابط و فعالیت جنسی
– سابقه خشونت و سوء استفاده جنسی
– سابقه دخول ناموفق
– ترس از عفونت
– ترس از بارداری و …
نقش عضلات کف لگن در بروز واژینیسموس
عضلاتی که در بروز این عارضه نقشی کلیدی ایفا می کنند، دسته ای از عضلات کف لگن هستند که به گروه پوبوکوکسیژیوس معروفند. این عضلات در عملکرد جنسی و دستگاه ادراری و خروج مدفوع در زنان، نقش عمده ای دارند. در واژینیسموس، همراهی ذهن و بدن با یکدیگر، موجب ایجاد پاسخ شرطی عضلات می شود و بدن با انقباض این ماهیچه ها، لگن را از آسیب فرضی ناشی از نزدیکی حفظ می کند.
انواع واژینیسموس
زنان ممکن است در هر سن و مرحله ای از زندگی شان، واژینیسموس را تجربه کنند. این عارضه براساس زمان شروع و بروز درد و گروه عمده اولیه و ثانویه تقسیم بندیی می شود. واژینیسموس اولیه به مواردی اطلاق می شودکه زن در اولین تجربه جنسی دچار انقباض واژن شود و مرد در هنگام دخول با مانع مواجه می شود.
این عارضه، علت مشکلی به نام ازدواج به وصال نرسیده است که در طی آن زوج هرگز موفق به نزدیکی نشده اند. زنان دچار این عارضه ممکن است در هنگام معاینه واژینال نیز دچار انقباضات مشابهی شوند. واژینیسموس ثانویه، به تجربه انقباضات واژن بعد از یک دوره رابطه جنسی موفق گفته می شود و زن ممکن است پس از سال ها انجام رابطه جنسی بر اثر مشکلی مانند عفونت و واکنش های روانینسبت به همسر و فعالیت جنسی، دچار درد و انقباض در هنگام دخول شود. ممکن است علت اولیه درمان شود یا بهبود یابد اما واژینیسموس ناشی از آن همچنان باقی بماند و دخول را دردناک یا غیرممکن سازد یا حتی در رسیدن فرد به ارگاسم، اختلال ایجاد کند.
درمان واژینیسموس
متاسفانه در کشور ما، در بسیاری از موارد، درمان های اصولی برای این اختلال ارائه نمی شود. این امر بیشتر ناشی از ناآگاهی مردم از علت و روش درمان این اختلال است. برخی از مردم براساس عقاید عامیانه، عدم توانایی دخول و نزدیکی را به طلسم شدن زوج نسبت می دهند و برای درمان آن متوسل به روش های خرافی عجیب و غریب می شوند.
برخی دیگر عللی مانند وجود هفت پرده، و باز کردن پرده بکارت یا هایمنکتومی را به عنوان درمان این اختلال می شناسند در حالی که این مشکل هیچ ارتباطی به ضخامت پرده بکارت نداردو باز کردن پرده بکارت در طی عمل، هیچ تاثیری در درمان این اختلال نخواهد داشت. استفاده از ژل ها و کرم های لغزنده کننده نیز معمولا کمکی به درمان نمی کنند؛ گرچه توسط بسیاری از افراد توصیه می شوند.
کلید اساسی در درمان، ایجاد تغییرات شناختی در فرد و آمادگی برای انجام مقاربت است و خبر خوب برای مبتلایان به واژینیسموس این است که این اختلال، درمان پذیرترین اختلال جنسی است و با روش های جدید درمانی، بیش از ۹۹ درصد بیماران بهبود می یابند. اغلب بیماران از تغییری که در طی درمان و پس از آن در زندگی شان پدید می آید، شگفت زده می شوند.
نقش همسران در درمان واژینیسموس
حضور زوج همراه با یکدیگر برای درمان این اختلال در مرکز مشاوره و مطب ضروری و نقش مردان بسیار اساسی است. مردان در بسیاری از موارد می توانند به کمک همسر خود بشتابند. آنها باید بدانند این اختلال براساس منابع علمی و فقهی، به هیچ وجه دلیلی برای عدم تمکین زن نیست، بلکه این انقباضات به صورت غیرارادی و نه به اراده شخصی رخ می دهد و زن پس از یک دوره درمان با حمیات همسر می تواند به راحتی از فعالیت جنسی با همسرش لذت ببرد.
بنابراین مردان به هیچ وجه نباید همسرشان را به طلاق دادن تهدید کنند. این تهدیدها باعث تشدید انقباض عضلات و گاهی اختلال میل یا حتی بروز بیزاری جنسی در زن می شود که درمان آن بسیار مشکل تر و پیچیده تر از درمان واژینیسموس است.
اگر مرد از رابطه جنسی خود را کنار بکشد یا به دلیل ترس از آزار همسرش تمایلی به انجام فعالیت جنسی نشان ندهد، نه تنها همسرش برای ادامه درمان انگیزه کافی نخواهد داشت، بلکه خودش نیز به مرور زمان دچار انواعی از اختلالات نعوظ می شود. بنابراین مرد باید با تاکید بر ادامه درمان، زن را در هر مرحله تشویق کند زیرا ادامه زندگی بدون فعالیت جنسی در طولانی مدت منجر به بروز اختلافات زناشویی خواهد شد.